Uraz kręgosłupa to nic innego jak uszkodzenie poprzez wpłynięcie zewnętrzny czynnik na jego struktury na którymś z jego odcinków np.: szyjnym, piersiowym, lędźwiowym, krzyżowym czy ogonowym. Urazy kręgosłupa należą do niebezpiecznych i mogą nieść za sobą poważne konsekwencje dla osób poszkodowanych.

Udzielając pierwszej pomocy i podejrzewając lub zakładając uraz kręgosłupa musimy działać w ściśle określony sposób, tak aby zabezpieczyć poszkodowanego do czasu przyjazdu zespołu ratownictwa i tak, aby nie powodować wtórnych obrażeń. W tym wszystkim musimy wiedzieć jak wykonywać pozostałe czynności zgodnie z ratunkowymi algorytmami, np. jak udrażniać drogi oddechowe, kiedy i jak układać poszkodowanego w pozycji bezpiecznej itp.

Na urazy kręgosłupa narażony jest każdy, kto znajdzie się w sytuacji, kiedy do takich właśnie urazów może dochodzić, a najczęściej dochodzi do nich w określonych sytuacjach, które wiążą się z dosyć charakterystycznymi zdarzeniami. Pierwsza zasada mówi o tym, że uraz kręgosłupa należy podejrzewać w przypadku każdego poszkodowanego urazowego, czyli takiego który uległ jakiemuś wypadkowi i nie jest poszkodowanym „czystym” (nie urazowym) czyli np. jego stan nie pogarsza się w wyniku zawału serca, a raczej w wyniku wypadku komunikacyjnego.

Jasnymi wskazaniami dla nas będą zatem sytuacje, kiedy będziemy chcieli udzielać pierwszej pomocy osobom; potrąconym przez środki transportu, poszkodowanym w wypadkach komunikacyjnych, które upadły z wysokości, sportowcom uprawiającym sporty ze szczególnym uwzględnieniem tzw. sportów ekstremalnych, osobom wyciąganym z wody w syt. kiedy podejrzewamy wskakiwanie do niej na tzw. „główkę” itp. Osoby poddawane różnym przeciążeniom czy nawet seniorzy w warunkach domowych – również mogą być narażeni na urazy kręgosłupa. O tym należy również pamiętać.

Jeżeli chodzi o same mechanizmy powstawania tępych urazów kręgosłupa możemy wymienić: nadmierny wyprost (nadmierny ruch głowy i szyi ku tyłowi), nadmierne zgięcie (nadmierny ruch głowy szyi do przodu), zgniecenie, np. wskutek upadku na nogi lub głowę, rotacja (nadmierna rotacja tułowia lub szyi i głowy, powodująca ruch jednej strony kręgosłupa w stosunku do drugiej), uraz boczny (nadmierne zgięcie głowy i szyi do boku), rozciągnięcie (przeciwieństwo zgniecenia).

Jeżeli nie jesteśmy pewni typu zdarzenia a mamy poszkodowanego urazowego, bezpieczniej jest zawsze założyć, że możemy mieć do czynienia właśnie z tego typu urazem.  W praktyce na szczęście nie zdarza się to zbyt często (u 3-4% z ogóły osób poszkodowanych stanowią urazy kręgosłupa), ale ze względu na brak możliwości przeprowadzenia dokładnych badań na miejscu tym bardziej brak specjalistycznej wiedzy – lepiej takie założenie przyjąć.

Przede wszystkim sam poszkodowany, jeżeli będzie przytomny i świadomy będzie sygnalizował problem lub zobaczymy go gołym okiem. Poszkodowany może:

Kiedy podejrzewamy u poszkodowanego uraz kręgosłupa, lub wskazują na to okoliczności – będziemy unikać przemieszczania go. Nie chcemy doprowadzać do kolejnych wtórnych obrażeń. Naszego poszkodowanego możemy przemieszczać tylko w wyjątkowych sytuacjach, np. kiedy będziemy musieli go ewakuować z płonącego pomieszczenia, wyciągać z wody itp. Czyli we wszystkich tych sytuacjach, w których jego życie i zdrowie będą bezpośrednio zagrożone. Naszego poszkodowanego będziemy również przemieszczać w syt. kiedy np. nie będziemy w stanie prowadzić resuscytacji krążeniowo-oddechowej ze względu na specyficzne warunki, które nam to utrudnią. Pamiętajmy priorytetem zawsze będzie ratowanie życia.

Jeżeli sytuacja będzie tego wymagać, nasz poszkodowany będzie nieprzytomny, z nieprawidłowym oddechem (agonalnym) lub jego brakiem – musimy rozpocząć resuscytację krążeniowo-oddechową (RKO) oraz użyć AED (automatyczny defibrylator zewnętrzny) jeżeli jest dostępny. Aby ocenić oddech metodą „widzę, słyszę, czuję” w algorytmie ABC (airway – breathing – circulation) musimy udrożnić drogi oddechowe. Aby to zrobić u poszkodowanego z urazem kręgosłupa możemy użyć metody wysunięcia żuchwy. Jeżeli nie wiem, jak tego dokonać, będziemy musieli odchylić głowę poszkodowanego do tyłu. Tak, w niektórych przypadkach będzie to konieczne. Pamiętajmy priorytetem zawsze będzie ratowanie życia.

Staramy się unikać przemieszczania poszkodowanych podejrzeniem urazów kręgosłupa (robimy to tylko w konkretnych przypadkach – patrz wyżej) i tak samo nie będziemy układać takich poszkodowanych do pozycji bezpiecznej. Będziemy to robić tylko w syt. kiedy będzie to konieczne i niezbędne (np. zagrożone wymiocinami, krwią, płynami ustrojowymi – drogi oddechowe). W każdym innym przypadku pozostawimy takiego poszkodowanego w pozycji zastanej.

Podejść mamy kilka w zależności od sytuacji i stanu samego poszkodowanego. Temat pierwszy – kołnierze szyjne, które możemy znaleźć jeszcze w niektórych apteczkach – zdecydowanie nie. Tym bardziej na poziomie działań pierwszo-pomocowych. Zgodnie z rekomendacjami i wytycznymi na dziś odchodzi się już od zakładania kołnierza ortopedycznego. Według wytycznych ITLS (International Trauma Life Support) rekomendacje są jasne – nawet na poziomie medycznych czynności ratunkowych czy kwalifikowanej pierwszej pomocy nie rekomenduje się już tego podejścia, lub stosuje się je tylko w wybranych przypadkach.

Resuscytacje krążeniowo-oddechową w przypadku podejrzenia urazu kręgosłupa prowadzimy jak w każdym innym wypadku, staramy się jednak w jak największym stopniu minimalizować ruchy kręgosłupa, o ile nie utrudnia to procesu resuscytacji, który jest w tej sytuacji priorytetowy.