Urazy kręgosłupa – jak udzielić pierwszej pomocy?
Spis treści, w artykule:
- Czym jest uraz kręgosłupa i co go może powodować?
- Jakie mogą występować charakterystyczne objawy w urazie kręgosłupa?
- Uraz kręgosłupa a pierwsza pomoc. Kiedy powinniśmy podejrzewać uraz kręgosłupa?
- Czy przemieszczać poszkodowanego, kiedy podejrzewamy uraz kręgosłupa?
- Czy i jak udrażniać drogi oddechowe u poszkodowanego z urazem kręgosłupa?
- Układanie poszkodowanego do pozycji bezpiecznej a uraz kręgosłupa.
- Jak stabilizować głowę w przypadku podejrzenia urazu kręgosłupa?
- Jak prowadzić RKO w przypadku podejrzenia urazu kręgosłupa?
Urazy kręgosłupa. Jak udzielić pierwszej pomocy?
Urazy kręgosłupa. Jak udzielić pierwszej pomocy?
Wyzwaniem na poziomie działań pierwszo-pomocowych mogą być sytuacje związane z urazami kręgosłupa lub podejrzeniem takowych. Generalnie świadkowie zdarzenia mają sporo wątpliwości jak postępować z poszkodowanymi urazowymi w tym właśnie wydaniu - szczególnie w sytuacjach wypadków komunikacyjnych, upadków z dużej wysokości itp.
Czy odchylać głowę osoby poszkodowanej w celu udrożnienia dróg oddechowych? Czy przemieszczać taka osobę? Jak udzielić pierwszej pomocy w sytuacji, kiedy podejrzewamy uraz kręgosłupa? W dzisiejszym wpisie postaramy się rozwiać w/w wątpliwości. Jedno jest pewne, pierwszej pomocy musimy udzielić.
Pierwsza pomoc w urazie kręgosłupa. Częsta przyczyna urazów kręgosłupa to skakanie do wody na tzw. „główkę” w miejscach niedozwolonych i niestrzeżonych (1)
Urazy kręgosłupa. Jak udzielić pierwszej pomocy?
Czym jest uraz kręgosłupa i co go może powodować?
Uraz kręgosłupa to nic innego jak uszkodzenie poprzez wpłynięcie zewnętrzny czynnik na jego struktury na którymś z jego odcinków np.: szyjnym, piersiowym, lędźwiowym, krzyżowym czy ogonowym. Urazy kręgosłupa należą do niebezpiecznych i mogą nieść za sobą poważne konsekwencje dla osób poszkodowanych.
Udzielając pierwszej pomocy i podejrzewając lub zakładając uraz kręgosłupa musimy działać w ściśle określony sposób, tak aby zabezpieczyć poszkodowanego do czasu przyjazdu zespołu ratownictwa i tak, aby nie powodować wtórnych obrażeń. W tym wszystkim musimy wiedzieć jak wykonywać pozostałe czynności zgodnie z ratunkowymi algorytmami, np. jak udrażniać drogi oddechowe, kiedy i jak układać poszkodowanego w pozycji bezpiecznej itp.
Urazy kręgosłupa. Jak udzielić pierwszej pomocy?
Uraz kręgosłupa a pierwsza pomoc. Kiedy powinniśmy podejrzewać uraz kręgosłupa? Mechanizmy powstawania urazów kręgosłupa.
Na urazy kręgosłupa narażony jest każdy, kto znajdzie się w sytuacji, kiedy do takich właśnie urazów może dochodzić, a najczęściej dochodzi do nich w określonych sytuacjach, które wiążą się z dosyć charakterystycznymi zdarzeniami. Pierwsza zasada mówi o tym, że uraz kręgosłupa należy podejrzewać w przypadku każdego poszkodowanego urazowego, czyli takiego który uległ jakiemuś wypadkowi i nie jest poszkodowanym „czystym” (nie urazowym) czyli np. jego stan nie pogarsza się w wyniku zawału serca, a raczej w wyniku wypadku komunikacyjnego.
Jasnymi wskazaniami dla nas będą zatem sytuacje, kiedy będziemy chcieli udzielać pierwszej pomocy osobom; potrąconym przez środki transportu, poszkodowanym w wypadkach komunikacyjnych, które upadły z wysokości, sportowcom uprawiającym sporty ze szczególnym uwzględnieniem tzw. sportów ekstremalnych, osobom wyciąganym z wody w syt. kiedy podejrzewamy wskakiwanie do niej na tzw. „główkę” itp. Osoby poddawane różnym przeciążeniom czy nawet seniorzy w warunkach domowych – również mogą być narażeni na urazy kręgosłupa. O tym należy również pamiętać.
Pierwsza pomoc w urazie kręgosłupa. Częsta przyczyna urazów kręgosłupa – przeciążenia działające na odcinek szyjny kręgosłupa podczas zderzenia w wyniku wypadku samochodowego.
Jeżeli chodzi o same mechanizmy powstawania tępych urazów kręgosłupa możemy wymienić: nadmierny wyprost (nadmierny ruch głowy i szyi ku tyłowi), nadmierne zgięcie (nadmierny ruch głowy szyi do przodu), zgniecenie, np. wskutek upadku na nogi lub głowę, rotacja (nadmierna rotacja tułowia lub szyi i głowy, powodująca ruch jednej strony kręgosłupa w stosunku do drugiej), uraz boczny (nadmierne zgięcie głowy i szyi do boku), rozciągnięcie (przeciwieństwo zgniecenia).
Jeżeli nie jesteśmy pewni typu zdarzenia a mamy poszkodowanego urazowego, bezpieczniej jest zawsze założyć, że możemy mieć do czynienia właśnie z tego typu urazem. W praktyce na szczęście nie zdarza się to zbyt często (u 3-4% z ogóły osób poszkodowanych stanowią urazy kręgosłupa), ale ze względu na brak możliwości przeprowadzenia dokładnych badań na miejscu tym bardziej brak specjalistycznej wiedzy – lepiej takie założenie przyjąć.
Urazy kręgosłupa. Jak udzielić pierwszej pomocy?
Jakie mogą występować charakterystyczne objawy w urazie kręgosłupa?
Przede wszystkim sam poszkodowany, jeżeli będzie przytomny i świadomy będzie sygnalizował problem lub zobaczymy go gołym okiem. Poszkodowany może:
Urazy kręgosłupa. Jak udzielić pierwszej pomocy?
Czy przemieszczać poszkodowanego, kiedy podejrzewamy uraz kręgosłupa?
Kiedy podejrzewamy u poszkodowanego uraz kręgosłupa, lub wskazują na to okoliczności – będziemy unikać przemieszczania go. Nie chcemy doprowadzać do kolejnych wtórnych obrażeń. Naszego poszkodowanego możemy przemieszczać tylko w wyjątkowych sytuacjach, np. kiedy będziemy musieli go ewakuować z płonącego pomieszczenia, wyciągać z wody itp. Czyli we wszystkich tych sytuacjach, w których jego życie i zdrowie będą bezpośrednio zagrożone. Naszego poszkodowanego będziemy również przemieszczać w syt. kiedy np. nie będziemy w stanie prowadzić resuscytacji krążeniowo-oddechowej ze względu na specyficzne warunki, które nam to utrudnią. Pamiętajmy priorytetem zawsze będzie ratowanie życia.
Wirtualna kawa dla ratownika? Czemu nie!
Naszego ratowniczego bloga tworzymy z ogromną pasją i zaangażowaniem, wkładamy w nasze materiały dużo pracy starając się, by były one rzetelne. Co najważniejsze, abyś dzięki temu co właśnie czytasz wiedział lub wiedziała, jak udzielić pierwszej pomocy drugiej osobie, kiedy zajdzie taka potrzeba.
Jeśli chcesz, możesz w zamian podarować nam wirtualną kawę.
Będzie nam bardzo miło. Dziękujemy!
Urazy kręgosłupa. Jak udzielić pierwszej pomocy?
Czy i jak udrażniać drogi oddechowe u poszkodowanego z urazem kręgosłupa?
Jeżeli sytuacja będzie tego wymagać, nasz poszkodowany będzie nieprzytomny, z nieprawidłowym oddechem (agonalnym) lub jego brakiem – musimy rozpocząć resuscytację krążeniowo-oddechową (RKO) oraz użyć AED (automatyczny defibrylator zewnętrzny) jeżeli jest dostępny. Aby ocenić oddech metodą „widzę, słyszę, czuję” w algorytmie ABC (airway – breathing – circulation) musimy udrożnić drogi oddechowe. Aby to zrobić u poszkodowanego z urazem kręgosłupa możemy użyć metody wysunięcia żuchwy. Jeżeli nie wiem, jak tego dokonać, będziemy musieli odchylić głowę poszkodowanego do tyłu. Tak, w niektórych przypadkach będzie to konieczne. Pamiętajmy priorytetem zawsze będzie ratowanie życia.
Pierwsza pomoc w urazie kręgosłupa. Udrożnienie dróg oddechowych poprzez wysunięcie żuchwy (5)
Urazy kręgosłupa. Jak udzielić pierwszej pomocy?
Układanie poszkodowanego do pozycji bezpiecznej a uraz kręgosłupa?
Staramy się unikać przemieszczania poszkodowanych podejrzeniem urazów kręgosłupa (robimy to tylko w konkretnych przypadkach – patrz wyżej) i tak samo nie będziemy układać takich poszkodowanych do pozycji bezpiecznej. Będziemy to robić tylko w syt. kiedy będzie to konieczne i niezbędne (np. zagrożone wymiocinami, krwią, płynami ustrojowymi – drogi oddechowe). W każdym innym przypadku pozostawimy takiego poszkodowanego w pozycji zastanej.
Dorosłych oraz dzieci z obniżonym poziomem świadomości spowodowanym schorzeniem lub urazem innym niż fi zyczny, którzy NIE spełniają kryteriów podjęcia oddechów ratowniczych lub uciśnięć klatki piersiowej (RKO), ERC zaleca ułożenie w pozycji leżącej na boku.”(…) W pewnych okolicznościach, takich jak uraz czy obecność oddechu agonalnego związanego z zatrzymaniem krążenia, układanie poszkodowanego w pozycji bezpiecznej może nie być wskazane.
– wytyczne ERC/PRC 2021 (6)
Urazy kręgosłupa. Jak udzielić pierwszej pomocy?
Jak stabilizować głowę w przypadku podejrzenia urazu kręgosłupa? Unieruchomienie i stabilizacja kręgosłupa szyjnego.
Podejść mamy kilka w zależności od sytuacji i stanu samego poszkodowanego. Temat pierwszy – kołnierze szyjne, które możemy znaleźć jeszcze w niektórych apteczkach – zdecydowanie nie. Tym bardziej na poziomie działań pierwszo-pomocowych. Zgodnie z rekomendacjami i wytycznymi na dziś odchodzi się już od zakładania kołnierza ortopedycznego. Według wytycznych ITLS (International Trauma Life Support) rekomendacje są jasne – nawet na poziomie medycznych czynności ratunkowych czy kwalifikowanej pierwszej pomocy nie rekomenduje się już tego podejścia, lub stosuje się je tylko w wybranych przypadkach.
Wykazano, że kołnierze ortopedyczne nie ograniczają ruchomości skutecznie, a nawet mogą potęgować obrażenia (…) Ze względu na zwiększoną śmiertelność przy urazach penetrujących użycie kołnierza należy rozważać jedynie po urazie tępym. Ponieważ nie udowodniono korzyści z wykorzystania kołnierzy, należy stosować wybiórcze podejście podczas podejmowania decyzji o ich użyciu.
– Stanowisko ITLS w sprawie stosowania kołnierzy ortopedycznych (7)
Nie zaleca się rutynowego zakładania kołnierza ortopedycznego przez osoby udzielające pierwszej pomocy.
– wytyczne ERC/PRC 2021 (6)
Zatem o stabilizacji odcinka szyjnego kręgosłupa za pomocą kołnierzy ortopedycznych tym bardziej na poziomie pierwszej pomocy należy definitywnie zapomnieć. Opcja druga – stabilizacja ręczna. To bardzo dobre podejście, jeżeli wiemy jak, odbyliśmy kurs pierwszej pomocy, wyćwiczyliśmy w praktyczny sposób stabilizację – nie będzie to nic trudnego. Poniżesz rekomendacje European Resuscitation Council guidelines 2021 doskonale opisują technikę stabilizacji ręcznej.
Jeśli poszkodowany jest nieprzytomny lub nie współpracuje, należy rozważyć unieruchomienie szyi poprzez zastosowanie manualnych technik stabilizujących:
trzymanie głowy (gdy poszkodowany leży na plecach, przytrzymuj jego głowę w swoich dłoniach, połóż dłonie na głowie poszkodowanego w taki sposób, aby twoje kciuki znajdowały się nad jego uszami, a pozostałe palce pod uszami, nie zakrywaj uszu poszkodowanego, żeby mógł cię słyszeć)
trzymanie za mięśnie czworoboczne: gdy poszkodowany leży na plecach, chwyć dłońmi jego mięśnie czworoboczne po obu stronach głowy (kciuki z przodu mięśni). W uproszczeniu – trzymaj dłońmi ramiona poszkodowanego w taki sposób, aby twoje kciuki znajdowały się z przodu ramion, przedramionami pewnie ściśnij głowę poszkodowanego w taki sposób, aby znajdowały się mniej więcej na wysokości uszu poszkodowanego.
– wytyczne ERC/PRC 2021 (6)
Pierwsza pomoc w urazie kręgosłupa. Ręczna stabilizacja głowy i odcinka szyjnego kręgosłupa (3)
Pierwsza pomoc w urazie kręgosłupa. Ręczna stabilizacja głowy i odcinka szyjnego kręgosłupa (4)
Opcja trzecia – pomoże nam sam poszkodowany:
W przypadku podejrzenia urazu szyjnego odcinka kręgosłupa: jeśli poszkodowany jest przytomny i współpracujący, należy go zachęcać do samodzielnego utrzymywania szyi w stabilnej pozycji.
– wytyczne ERC/PRC 2021 (6)
Pamiętajmy, odcinek szyjny kręgosłupa stabilizujemy ręcznie w pozycji zastanej. Stabilizacji ręcznej możemy dokonywać w każdej płaszczyźnie w jakiej znajduje się nasz poszkodowany, czy to na leżąco czy np. kiedy poszkodowany siedzi.
Pierwsza pomoc w urazie kręgosłupa. Ręczna stabilizacja głowy i odcinka szyjnego kręgosłupa (2)
Urazy kręgosłupa. Jak udzielić pierwszej pomocy?
Jak prowadzić RKO w przypadku podejrzenia urazu kręgosłupa?
Resuscytacje krążeniowo-oddechową w przypadku podejrzenia urazu kręgosłupa prowadzimy jak w każdym innym wypadku, staramy się jednak w jak największym stopniu minimalizować ruchy kręgosłupa, o ile nie utrudnia to procesu resuscytacji, który jest w tej sytuacji priorytetowy.
Z ratowniczymi pozdrowieniami,
GOTOWI DO RATOWANIA
Piśmiennictwo/źródła:
mp.pl/ratownictwo/urazy/226967,algorytm-udrazniania-drog-oddechowych-u-pacjentow-po-urazie
nagle.mp.pl/urazy/81791,postepowanie-z-chorym-po-urazie-kregoslupa
nagle.mp.pl/resuscytacja/dorosli/dorosli_artykuly/79690,udraznianie-drog-oddechowych
Spinal Cord Injury (SCI) Fact Sheet. (Nov. 10, 2010.) Centers for Disease Control and Prevention. Retrieved Sept. 10, 2014, cdc.gov/traumaticbraininjury/scifacts.html.
(1) gotowidoratowania.pl/na-pomoc-tonacemu/, zdjęcie za dzienniklodzki.pl
(2) Sitting patient – rescuer behind, Sitting patient – rescuer in front, C-Spine Manual Stabilization. appropedia.org/C-Spine_Manual_Stabilization
(3) Supine patient – rescuer at the head, C-Spine Manual Stabilization. appropedia.org/C-Spine_Manual_Stabilization
(4) Assessment and Treatment of Spinal Cord Injuries and Neurogenic Shock, jems.com/patient-care/assessment-and-treatment-spinal-cord-inj/
(5) Airway management. Jaw-thrust maneuver, amboss.com/us/knowledge/airway-management
(6) Wytyczne European Resuscitation Council guidelines 2021. Polska rada Resuscytacji, tłumaczenie, rozdział 1, prc.krakow.pl/wytyczne2021/rozdz1.pdf
(7) mp.pl/ratownictwo/urazy/210967,stanowisko-itls-w-sprawie-stosowania-kolnierzy-ortopedycznych
Wirtualna kawa dla ratownika? Czemu nie!
Naszego ratowniczego bloga tworzymy z ogromną pasją i zaangażowaniem, wkładamy w nasze materiały dużo pracy starając się, by były one rzetelne. Co najważniejsze, abyś dzięki temu co właśnie czytasz wiedział lub wiedziała, jak udzielić pierwszej pomocy drugiej osobie, kiedy zajdzie taka potrzeba.
Jeśli chcesz, możesz w zamian podarować nam wirtualną kawę.
Będzie nam bardzo miło. Dziękujemy!